کلید محافظ جان چیست؟

بررسی کامل کلید محافظ جان و کاربردهای آن در مدار

 

کلید محافظ جان چیست و چه کارردهایی دارد؟. امروز در این مقاله قصد داریم بصورت کامل به این سوال بپردازیم و تمامی اطلاعات لازم در خصوص کلید محافظ جان و اهمیت استفاده از آن در مدارات الکتریکی را توضیح دهیم.یکی از عوامل بسیار مهمی که در بیشترین موارد باعث بروز برق گرفتگی در منازل مسکونی , مراکر تجاری . مارکز اداری و صنعتی می شود.عدم رعایت اصول محافظت اولیه می باشد. همانطور که از نام این کلید مشخص است کاربرد آن حفاظت جان انسان ها در مقابل برق گرفتگی می باشد.

امروزه استفاده از کلید محافظ جان بر اساس قوانین نظام مهندسی در ساختمان ها اجباری می باشد.و بعنوان یک حفاظت اضافی در سیستم برق باید از آن استفاده شود.شاید این سوال برای شما پیش آید که آید در زمانی که از این کلید استفاده می شود.لازم است از فیوزها و یا سایر تجهیزات حفاظت الکتریکی نیز استفاده شود.در پاسخ به این سوال باید گفت که بله در یک سیستم برقی علاوه بر فیوز , کلید مینیاتوری و سایر تجهیزات حتما باید از کلید محافظ جان نیز استفاده شود.در این مقاله از سایت فروشگاه تجهیزات برق صنعتی الوین الکتریک به بررسی این موضوع می پردازیم.

عملکرد کلید محافظ جان چگونه است؟

 

محافظ جان جز کلید های اتوماتیک به شمار می رود که برای حفاظت از جان انسان ها و تجهیزات در برابر خطرات برق گرفتگی ساخته شده است. در واقع این کلید به این گونه کار میکند که جریان ورودی و خروجی را مقایسه می کند.اگر انسان بصورت عدم یا غیر عدمی با فاز تماس داشته باشد .که این تماس می تواند هم بصورت مستقیم با فاز باشد و یا هم بصورت غیر مستقیم و بعنوان مثال تماس با یک وسیله برقی برق دارد.جریانی از بدن انسان به نام جریان نشتی عبور می کند. تشخیص این جریان در کسری از ثانیه مدار را قطع می کند . با این کار مانع عبور جریان از بدن انسان می شود و از برق گرفتگی جلوگیری می کند.

 

انواع کلاس های موجود در بازار

 

از لحاظ کلاس کاری به سه دسته کلاس A – کلاس B – و کلاس AC تقسیم بندی کرد.هر کدامیک از این کلاس ها دارای ویژگیهای خاصی هستند. و کاربرد آنها در مدارات الکتریکی با توجه به نوع بار و جریان نامی متفاوت است. در ادامه به بررسی کامل کلاسهای مختلف آن می پردازیم.

 

کلید محافظ جان با کلاس A

 

این کلاس از کلید محافظ جان قابلیت تشخیص جریان های نشتی هم بصورت AC تا فرکانس 1 مگاهرتز و هم DC را دارد.از نظر تعداد پل های کلید در این کلاس بصورت دو پل و چهار پل ساخته شده. و در بازار ارائه می شود.یکی از مهمترین نکاتی که در انتخاب کلید محافظ جان باید به آن توجه کنیم .محدوده جریان نامی آن می باشد.در این کلاس محدود جریان نامی بین 16 تا 80 آمپر و محدوده جریان نشتی 10 – 30 – 100 – 300 – 500 میلی آمپر می باشد. ولی می توان این نوع از کلاس را از نظر ولتاژ کاری هم به 200 تا 400 ولت و در مدل های خاص با ولتاژ 500 ولت دسته بندی کرد.

 

کلید محافظ جان کلاس B

 

کلید محافظ جان کلاس B نیز قابلیت تشخیص جریان نشتی با شکل موج AC تا فرکانس 1 مگاهرتز و DC را دارد.این کلید نیز بصورت دو پل و چهار پل ارائه م شود. و دارای جریان نامی 16 تا 125 آمپر و محدوده جریان نشتی 30 تا 300 میلی آمپر بوده.ولتاز کاری کلید کلاس B 230 تا 400 ولت و در موارد خاص با ولتاژ 500  آمپر موجود می باشد.

کلید محافظ جان کلاس AC

 

این نوع از کلاس فقط قابلیت تشخیص جریان های AC یا همان متناوب را دارد .و بصورت دو پل و چهار پل نیز ارائه می شود.محدوده جریان نامی کلید محافظ جان کلاس AC -یا جریان 16 تا 125 آمپر با جریان نشتی 10 – 30 – 100 – 300 – 500 میلی آمپر می باشد. ولتاژ کاری این کلاس 200 تا 400 ولت است.

 

ساختمان داخلی کلید محافظ جان

 

بصورت کلی ساختمان داخلی کلید محافظ جان از یک هسته حلقه ای شکل و سیم پیچ بر روی این هسته به همراه یک رله مغناطیسی تشکیل شده است.از لحاظ سیم های ورودی هم سیم نول و هم سیم فاز در داخل هسته حلقه شکل عبور می کنند.علت این امر این می باشد که در هنگامی که یک رخ داد و اتصال در داخل یک سیستم برقی رخ می دهد. سیم نول نیز دارای جریان عبوری می شود.و این در تشخیص و سرعت عمل کلید بسیار تاثیر دارد.این کلید ها بصورت تک فاز یعنی دو پل و هم بصورت سه فاز یعنی چهار پل در بازار موجود است.

 

 

 

حال میخواهیم بررسی کنیم که چرا سیم نول نیز از وسط هسته حلقه عبور می کند. اگر به شکل های زیر با دقت نگاه کنید متوجه می شوید وقتی از یکی از سیم هایی که در داخل هسته قرار گرفته است. جریان عبور می کند. اگر اتصال بدنه مستقیم و یا با فاز اتفاق نیوفتد .جریان عبوری از حلقه که همان جریان فاز و نول است در خلاف یکدیگر هستند.و در نتیجه از هسته هیچ فوران مغناطیسی عبور نمیکند. و در سیم پیچ هیچ ولتاژی القا نمی شود و مدار به کار خود ادامه می دهد.

حال فرض کنید که بدن انسان بصورت مستقیم با فاز تماس داشته باشد.در نتیجه جریان نشتی تولید شده و با جاری شدن جریان نشتی میدان مغناطیسی در داخل هسته حلقه ای شکل ایجاد می شود . در این حالت مدار بسرعت قطع می شود.

 

تفاوت بین کلید RCCB و RCBO

 

کلید RCCB یا همان کلید محافظ جان است که مخفف عبارت Residual Current Circuit Breaker می‌باشد. این دسته از محافظ‌ها فقط و فقط وظیفه تشخیص جریان نشتی را برعهده دارند. در حالی که کلیدهای RCBO که مخفف عبارت Residual Current Circuit Breaker With Over Protection هستند. این کلیدها علاوه بر حفاظت در برابر جریان نشتی، حفاظت در مقابل جریان اضافه بار را نیز دارند.

نوع کلید RCBO که به آن کلید محافظ جان ترکیبی نیز می گویند .از ترکیب کلید مینیاتوری و کلید محافظ جان ساخته شده است.

 

 

نکات مهم در هنگام نصب این کلید

 

1 – بسیاری از افراد بر این باور هستند که اگر داخل یک سیستم از محافظ جان استفاده کنیم دیگر نیازی به استفاده از فیوز و سایر تجهیزات حفاظتی نیست.در این خصوص باید گفت که کلید محافظ جان یک حفاظت ثانویه به حساب می آید.

2 – جریان های نشتی در سمت مدار کلید (خروجی کلید)، توسط کلید شناسایی و قطع می شود. و نشتی های قبل از کلید پوشش حفاظتی ندارد. به عبارت دیگر اگر کلید RCD را در تابلوی کنتور نصب کنیم این کلید حفاظت سیم ها را از تابلو تا آخرین انشعاب انجام می دهد. اما اگر کلید در تابلوی مینیاتوری ساختمان نصب شود از سیم های تابلوی اصلی حفاظت نخواهد شد. محل نصب کلید محافظ جان در تابلوهای برق بعد از کلید اصلی است. برحسب شرایط نصب کلید در تابلو، فاز و نول از یک طرف وارد کلید می شود و خروجی آنها به تابلو تقسیم های مورد نیاز متصل می شود.

 

 

3 – انواع محافظ جان ، کلید یا وسایل حفاظتی جریان باقی مانده تنها در سیستم های TN-Sقابل استفاده است. بنابراین به هیچ عنوان در مدار پس از RCD، نباید سیم نول یا زمین در ارتباط باشد. چون عملکرد بی دلیل کلید را در پی خواهد داشت. در اصل، سیستم توزیع نیرو در تأسیسات بعد از کلید نمی تواند TN-C باشد. بنابراین استفاده از این وسایل در سیم کشی های سنتی بدون هادی حفاظتی PE ممنوع است.

4 – اگر در یک تابلو چند RCD داشته باشیم باید شینه نول از هم تفکیک باشد.زیرا ممکن است جریان گردشی در نول باعث عملکرد اشتباه شود.

5 – کلید محافظ جان که به همراه سایر تجهیزات حفاظتی در یک تابلو نصب می شود باید بعنوان آخرین وسیله حفاظتی سمت مصرف کننده باشد.

6- زمانی که از کلیدهای جریان نشتی به عنوان حفاظت در برابر تماس غیرمستقیم استفاده می شود لازم است در مدت زمان کمتر از ۲۰۰ میلی ثانیه قطع کند. اما در تماس های مستقیم این زمان به ۴۰ میلی ثانیه کاهش می یابد.

بهترین برندهای محافظ جان

 

با توجه به تنوع برندهای محافظ جان موجود در بازار در هنگام خرید و انتخاب آن باید به برند و در کنار آن قیمت آن توجه کنیم.در این قسمت قصد داریم به بررسی کلی بهترین برندهای بپردازیم.

 

 

محافظ جان برند اشنایدر

 

برند اشنایدر یکی از معتبرترین و جز شناخته شده ترین برندها در تولید تجهیزات برقی می باشد.کلیدهای محافظ جان برند اشنایدر در دو دسته کلی RCCB و RCBO موجود می باشد.همانطور که در بالا به تفاوت این دو دسته اشاره کردیم.کلیدهای RCCB تنها وظیفه تشخیص جریان نشتی را به عهده دارند.و کلید های RCBO علاوه بر حفاظت افراد در مقابل اتصال کوتاه و اضاقه بار نیز جلوگیری می کند.

فیوز محافظ جان چینت

 

برند چینت نیز یکی دیگر از برندهایی می باشد که در بازار ایران دارای تجهیزات الکتریکی متنوعی می باشد. بر سر اسم این برند در بازار تفاوت هایی وجود دارد. و بعضی ها نام آن را چانت نیز می گویند.کلیدهای محافظ جان چینت در دو مدل NB1L وNL1  ارائه می شود.تفاوت این دو مدل در آن است. که کلیدهای سری NL1 به صورت تکفاز و سه فاز با قدرت 6کیلو آمپر و محاظت در برابر برق گرفتگی و آتش سوزی هستند.و مدل NB1L کلید محافظ جان ترکیبی است که یکی از پرطرف دارترین ها در بازار ایران است.

 

فیوز نشتی جریان ال اس LS

 

برند LS جز یکی از برندهای معتبر در بازارهای جهانی می باشد. که در بازار ایران هم بسیاری از این برند استفاده می کنند.برند LS دارای دو دسته کلید محافظ در برابر نشتی جریان است RCCB و RNK .